Một ủy ban đặc biệt của Quốc hội New Zealand đã bác bỏ phần lớn nội dung của đơn khiếu nại liên quan đến quy định yêu cầu các trường luật giảng dạy tikanga Māori (phong tục, truyền thống Māori), nhưng cũng đưa ra đề xuất thay đổi dựa trên một mối lo ngại liên quan.
Ảnh: 123RFTikanga Māori trở thành môn học bắt buộc từ năm 2025
Theo quy định được công bố từ năm 2023 và chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2025, chương trình đào tạo luật tại New Zealand sẽ bắt buộc có một môn học riêng về tikanga Māori, đồng thời phải lồng ghép nội dung liên quan đến tikanga vào các môn học luật bắt buộc khác.
Tuy nhiên, ủy ban cho rằng việc yêu cầu giảng dạy tikanga Māori trong tất cả các môn học bắt buộc – thay vì chỉ dạy trong một môn riêng biệt – là điều chưa có tiền lệ và gây bất ngờ, và đề xuất cần điều chỉnh lại quy định này.
Ý kiến chia rẽ từ các đảng phái
• Đảng Lao động (Labour) cho rằng không cần thay đổi gì.
• Đảng Xanh (Greens) cho rằng quy trình xử lý khiếu nại có vấn đề.
• Đảng ACT thì muốn chấp nhận toàn bộ khiếu nại và bãi bỏ các quy định mới.
Luật sư Gary Judd, cùng sự ủng hộ của luật sư Thomas Newman, đã đệ đơn khiếu nại vào tháng 4/2024 và trình bày trước Ủy ban Rà soát Quy định vào tháng 10. Judd lập luận rằng yêu cầu giảng dạy tikanga Māori là cách "áp đặt tư tưởng chính trị về phi thực dân hóa" lên sinh viên luật.
Phó Thủ tướng Winston Peters cũng ủng hộ khiếu nại này và cho rằng việc dạy tikanga là “nhồi nhét văn hóa”.
Lập luận phản biện và phán quyết của ủy ban
Ủy ban Rà soát Quy định cho biết:
“Yêu cầu sinh viên luật học về tikanga Māori không có nghĩa là họ phải thực hành hay đồng tình với các giá trị đó trong đời sống cá nhân.”
Ủy ban cũng khẳng định rằng việc yêu cầu sinh viên vượt qua các môn học nền tảng – bao gồm cả tikanga Māori – là hợp lý và chính đáng để đảm bảo chất lượng hành nghề luật, ngay cả khi điều đó có ảnh hưởng nhất định đến quyền tự do tư tưởng hay tín ngưỡng.
Hội đồng Giáo dục Luật pháp New Zealand (NZCLE) phản bác rằng chương trình đào tạo luật hiện nay đã bao gồm nhiều yếu tố có yếu tố chính trị, sinh viên không bị ép phải đồng tình và thường được khuyến khích tranh luận.
Ủy ban kết luận rằng khiếu nại của Judd không đủ căn cứ, nhưng đồng ý rằng việc lồng ghép bắt buộc tikanga vào tất cả các môn luật là điều bất thường và nên được xem xét lại.
Ý kiến đối lập và lo ngại chính trị hóa ủy ban
• Đảng Lao động phản bác lại kết luận này và cho rằng quy định không hề bất thường như lập luận của đa số.
• Đảng Xanh thì cho rằng ủy ban đã phớt lờ các chứng cứ và hành động theo ý kiến chủ quan, thậm chí gọi kết luận là “một bước đi quá xa”.
“Thật bất thường, điều bất thường duy nhất ở đây chính là việc ủy ban chấp nhận một phần khiếu nại, thay vì công nhận sự ủng hộ rộng rãi từ ngành pháp lý đối với quy định này.”
• Đảng ACT thì tiếp tục yêu cầu hủy bỏ toàn bộ quy định, cho rằng đây là cách "áp đặt chương trình nghị sự chính trị".
Tikanga Māori trong pháp luật: Truyền thống hay chính trị?
Câu chuyện đang đặt ra nhiều tranh cãi trong giới học thuật và chính trị New Zealand về ranh giới giữa giáo dục pháp luật truyền thống bản địa và ý đồ chính trị hóa giáo dục. Tuy nhiên, ủy ban đã đưa ra thông điệp rõ ràng: hiểu biết về tikanga là cần thiết trong bối cảnh hành nghề luật hiện đại.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran