Có nhiều lời kêu gọi chính phủ New Zealand minh bạch hơn về những gì tàu hải quân HMNZS Manawanui đang thực hiện trước khi gặp nạn và chìm ngoài khơi Samoa vào tháng 10 năm ngoái – bao gồm cả khả năng con tàu này đang thực hiện nhiệm vụ an ninh đặc biệt cho Vua Charles và Vương hậu Camilla.
Cảnh quay UAS về thợ lặn RNZN đang khảo sát khu vực xung quanh HMNZS Manawanui trên bờ biển phía Nam của Upulo như một phần của Op Resolution. Ngày 25 tháng 10 năm 2024 Ảnh: Lực lượng Phòng vệ New ZealandTai nạn tại rạn san hô Tafitoala
Vào ngày 5/10/2024, tàu HMNZS Manawanui, trị giá 100 triệu đô, bị mắc cạn tại rạn san hô Tafitoala phía nam đảo Upolu trong điều kiện thời tiết xấu, sau đó bốc cháy và chìm. May mắn, toàn bộ 75 thủy thủ và hành khách được cứu sống an toàn.
Báo cáo cuối cùng của Tòa án Điều tra được công bố ngày 4/4/2025 xác định lỗi con người cùng danh sách dài các "thiếu sót" trong vận hành là nguyên nhân dẫn đến tai nạn.
Hiện tại, các thiết bị, bao gồm cả vũ khí và đạn dược, đang được trục vớt từ xác tàu, và tương lai của con tàu vẫn chưa rõ ràng.
Nhiệm vụ “đánh giá môi trường nhanh” phục vụ CHOGM?
Theo báo cáo, tàu Manawanui được chỉ đạo bởi “CHOGM Command” để thực hiện khảo sát thủy văn gần khu vực Sinalei, khi đang trên đường đến Samoa. Sinalei chính là khu nghỉ dưỡng nơi Vua Charles và Vương hậu Camilla lưu trú trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao Khối Thịnh vượng chung (CHOGM) diễn ra từ ngày 25-26/10/2024.
Khu nghỉ dưỡng rạn san hô Sinalei. Ảnh: Dominic Godfrey / RNZ PacificChuẩn đô đốc Garin Golding – Tư lệnh Hải quân Hoàng gia New Zealand – xác nhận:
“Chiến dịch này được thực hiện nhằm hỗ trợ CHOGM – một hoạt động an ninh có tính chất quốc gia, không đơn thuần là nhiệm vụ thời bình.”
Ông cho biết thêm đó là một cuộc khảo sát môi trường nhanh nhằm thu thập dữ liệu trong thời gian ngắn, phục vụ mục đích tác chiến, và thừa nhận:
“Báo cáo cho thấy chúng tôi đã không làm mọi thứ đúng đắn, và chúng tôi cần cải thiện.”
Câu hỏi chưa được giải đáp: Ai ra lệnh, vì sao thực hiện?
Tiến sĩ Iati Iati – chuyên gia an ninh Thái Bình Dương tại Đại học Victoria – cho rằng báo cáo chưa trả lời được nhiều câu hỏi quan trọng:
“Chúng ta được thông báo rằng nhiệm vụ nhằm hỗ trợ CHOGM, nhưng điều đó cụ thể là gì thì chưa rõ. Ai yêu cầu? Là phía New Zealand tự thực hiện? Do Ủy ban CHOGM? Hay có liên quan đến chính phủ Samoa?”
Ông cũng đặt vấn đề về việc nhiệm vụ khảo sát này chỉ được xác nhận sau khi tàu đã khởi hành, theo đoạn 37 trong báo cáo.
Vị trí tàu đắm gần nơi ở của Hoàng gia Anh
Xác tàu HMNZS Manawanui hiện nằm cách 3,89 km so với bãi biển tại khu biệt thự Tổng thống ở khu nghỉ dưỡng Sinalei – nơi Vua Charles và Vương hậu Camilla lưu trú.
Trong những ngày đầu sau tai nạn, thợ lặn Hải quân Hoàng gia New Zealand đã ra vào liên tục khu vực này để triển khai hoạt động cứu hộ và trục vớt.
Vấn đề pháp lý và bồi thường
Giáo sư luật hàng hải Paul Myburgh từ Đại học AUT cho biết, bản chất của nhiệm vụ tàu Manawanui thực hiện có thể ảnh hưởng đến việc xác định trách nhiệm bồi thường.
“Trước đây, tàu hải quân thường miễn trách nhiệm trước pháp luật. Nhưng hiện nay, nếu tàu chính phủ thực hiện các hoạt động có tính thương mại hoặc dân sự, thì có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý.”
Ông cho rằng sự việc cần được làm rõ để xác định liệu đây có phải là nhiệm vụ mang tính dân sự, thương mại hay thuần túy quân sự.
Phản hồi từ Bộ Quốc phòng New Zealand?
Đài RNZ cho biết họ đã liên hệ Bộ Quốc phòng New Zealand từ ngày 11/4 để đặt câu hỏi chi tiết, nhưng không nhận được phản hồi.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran