Meta, công ty mẹ của Facebook, Instagram, WhatsApp và các dịch vụ khác, vừa thông báo sẽ ngừng các chương trình kiểm tra sự thật từ bên thứ ba, bắt đầu tại Mỹ.
Quyết định này đã nhận nhiều chỉ trích từ các nhà báo và nhà hoạt động chống phát ngôn thù địch, cho rằng đây có thể là nỗ lực nhằm lấy lòng Tổng thống Mỹ sắp nhậm chức, Donald Trump. Tuy nhiên, động thái này có thể còn mang mục đích khác đầy toan tính: tăng cường tương tác và doanh thu từ người dùng.
Meta, công ty mẹ của Facebook, Instagram, WhatsApp và các dịch vụ khác. Ảnh: Victor Okhrimets / 123RFThay đổi lớn trong cách kiểm soát thông tin sai lệch
Lý do chính thức của Meta khi kết thúc các chương trình kiểm chứng độc lập và chuyển sang đóng góp từ cộng đồng là nhằm thúc đẩy quyền tự do ngôn luận. Giám đốc điều hành Mark Zuckerberg cho biết công ty sẽ tập trung vào việc kiểm soát nội dung bất hợp pháp hoặc gây hại nghiêm trọng, thay vì áp đặt kiểm duyệt.
Động thái này phản ánh những tranh luận đang diễn ra giữa các chính phủ, công ty mạng xã hội, tổ chức xã hội dân sự và công chúng về việc cân bằng giữa tự do ngôn luận và kiểm duyệt nội dung.
Các cuộc thảo luận này trở nên cấp thiết hơn khi ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy tồn tại sự thiên vị trong việc kiểm duyệt nội dung. Chẳng hạn, một nghiên cứu năm 2023 của Đại học Cambridge đã chỉ ra rằng sự thiên vị trong kiểm duyệt có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi văn hóa, xã hội và kinh tế của các cộng đồng yếu thế.
Mặc dù kiểm duyệt cộng đồng có thể khuyến khích sự tham gia và tính toàn diện, việc kiểm chứng chuyên nghiệp vẫn hiệu quả hơn trong việc đảm bảo tính chính xác và nhất quán nhờ chuyên môn và phương pháp khoa học của các chuyên gia.
Các nền tảng truyền thông xã hội, bao gồm Meta, kiếm doanh thu từ sự tương tác của người dùng. Ảnh: 123RFNguy cơ gia tăng thông tin sai lệch
Không có các kiểm chứng viên chuyên nghiệp, khả năng xuất hiện thông tin sai lệch hoặc gây hiểu nhầm có thể tăng cao.
Kiểm duyệt cộng đồng, như mô hình ghi chú cộng đồng (community notes) của X (trước đây là Twitter), phụ thuộc vào sự tham gia của người dùng hiểu biết và sự đồng thuận giữa họ. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đảm bảo được.
Nếu không có cơ chế kiểm chứng độc lập, người dùng sẽ khó phân biệt thông tin đáng tin cậy và thông tin sai lệch.
Gánh nặng kiểm chứng thuộc về người dùng
Khi sự giám sát chuyên nghiệp giảm đi, trách nhiệm xác minh thông tin sẽ thuộc về người dùng. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ kỹ năng, thời gian hoặc kiến thức để đánh giá các thông tin phức tạp.
Điều này có thể làm gia tăng sự lan truyền thông tin sai lệch, đặc biệt là với những đối tượng không đủ khả năng tiếp cận và đánh giá thông tin trên mạng.
Nguy cơ bị thao túng
Kiểm duyệt cộng đồng dễ bị lợi dụng bởi các nhóm có tổ chức. Một nghiên cứu năm 2018 đã cho thấy các bot mạng xã hội đóng vai trò lớn trong việc khuếch đại nội dung từ các nguồn không đáng tin cậy, đặc biệt trong giai đoạn đầu trước khi thông tin trở nên phổ biến.
Điều này chứng minh rằng các nhóm có tổ chức có thể tận dụng kiểm duyệt cộng đồng để thúc đẩy những thông điệp có lợi cho họ, làm suy giảm tính khách quan và uy tín của quy trình kiểm duyệt.
Tác động đến diễn ngôn công chúng
Thông tin sai lệch không được kiểm soát có thể làm phân cực cộng đồng, tạo ra sự mất lòng tin và bóp méo các cuộc tranh luận công khai.
Nhiều chính phủ, học giả và nhóm xã hội đã chỉ trích các nền tảng mạng xã hội vì vai trò của họ trong việc khuếch đại nội dung chia rẽ. Quyết định của Meta có thể làm tăng thêm những lo ngại này.
Meta cho biết họ muốn tạo ra một nền tảng thúc đẩy đối thoại mở và giảm thiểu nguy cơ đàn áp bằng cách giảm phụ thuộc vào các kiểm chứng viên. Tuy nhiên, những đánh đổi là rõ ràng.
Tự do ngôn luận mà không có các biện pháp bảo vệ phù hợp có thể dẫn đến sự lan truyền không kiểm soát của các nội dung độc hại, từ thuyết âm mưu, phát ngôn thù địch đến thông tin y tế sai lệch.
Tìm kiếm sự cân bằng giữa việc bảo vệ tự do ngôn luận và đảm bảo tính toàn vẹn của thông tin là một thách thức phức tạp và không ngừng thay đổi. Quyết định của Meta chuyển từ kiểm chứng chuyên nghiệp sang kiểm duyệt cộng đồng có thể khiến thách thức này trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen