Trong nhiều tháng qua, chính phủ New Zealand và Quần đảo Cook đã bị cuốn vào một cuộc đối đầu có nguy cơ khiến công dân của quốc đảo Thái Bình Dương này mất tư cách quốc tịch New Zealand.
Thủ tướng Mark Brown muốn đất nước mình có quyền công dân riêng trong khi vẫn duy trì mối quan hệ đặc biệt với New Zealand. (Nguồn: 1News)Theo tài liệu do 1News công bố, Thủ tướng Quần đảo Cook, ông Mark Brown, đã thúc đẩy mạnh mẽ việc cấp hộ chiếu và quốc tịch riêng cho quốc gia mình – trong khi vẫn hy vọng duy trì mối quan hệ đặc biệt như một quốc gia thuộc Vương quốc New Zealand.
Mối quan hệ đặc biệt từ năm 1965
Năm 1965, Quần đảo Cook trở thành quốc gia tự trị theo hình thức liên kết tự do với New Zealand.
Quốc gia này tự quản lý các vấn đề trong nước và quốc tế, trong khi người dân vẫn sử dụng hộ chiếu New Zealand và được tiếp cận các dịch vụ như bệnh viện tại New Zealand. Chính phủ New Zealand cũng cam kết hỗ trợ tài chính lâu dài cho quốc gia này.
Tuy nhiên, chính phủ New Zealand đã nhấn mạnh với ông Brown rằng Quần đảo Cook không thể đồng thời có cả hai. Nếu quốc gia này tiếp tục với ý tưởng trên, họ sẽ phải lựa chọn một hướng đi tương đương với độc lập.
Trong một tuyên bố gửi 1News, người phát ngôn chính phủ New Zealand cho biết họ mong muốn ông Brown thẳng thắn với người dân của mình:
“Nếu ông ấy muốn tạo ra hộ chiếu và quốc tịch riêng cho Quần đảo Cook, thì điều đó đồng nghĩa với việc ủng hộ độc lập khỏi New Zealand.”
“Thủ tướng Brown cần làm rõ rằng người dân Quần đảo Cook có thể chọn hộ chiếu Quần đảo Cook hoặc New Zealand ... nhưng không thể có cả hai.”
Phản ứng từ Thủ tướng Mark Brown
Sau khi được yêu cầu bình luận, ông Brown nhanh chóng thay đổi lập trường, khẳng định rằng chính phủ Quần đảo Cook "sẽ không triển khai bất kỳ điều gì ảnh hưởng đến vị thế quan trọng của chúng tôi với tư cách là một trong bốn quốc gia thuộc Vương quốc New Zealand".
Căng thẳng leo thang
Tuy nhiên, tài liệu được công bố cho thấy căng thẳng đã leo thang trong những tháng gần đây giữa hai quốc gia về vấn đề này.
Một bản tóm tắt các sự kiện nêu rõ các cuộc họp liên tiếp vào tháng trước giữa ông Brown với Thủ tướng Christopher Luxon và Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters.
Ông Luxon nhấn mạnh rằng nếu ông Brown tiếp tục đề xuất này, Quần đảo Cook sẽ phải tuyên bố độc lập – và New Zealand sẵn sàng thảo luận về điều đó.
Trong một lá thư tiếp theo, Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters khẳng định New Zealand sẽ không ủng hộ việc cấp hộ chiếu và quốc tịch riêng trong mối quan hệ hiện tại.
“Bất kỳ đề xuất thay đổi nào đối với khái niệm nền tảng này cần được thỏa thuận cùng New Zealand và cần được đưa ra trưng cầu ý dân tại Quần đảo Cook.”
Phản ứng từ công chúng và các bên liên quan
Bà Liana Scott, Chủ tịch Hội đồng Ngành Du lịch Quần đảo Cook, cho rằng ngay cả trước khi tiến hành trưng cầu ý dân, cần phải có "những thảo luận sâu rộng về ưu và nhược điểm".
Nhiều cư dân địa phương mà 1News phỏng vấn đã tỏ ra phẫn nộ vì thiếu sự tham vấn liên quan đến lựa chọn này. Một số người khác nhấn mạnh rằng quyền tự do di chuyển giữa hai quốc gia là vô giá, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.
Giải pháp thay thế khả thi
Hiện tại, một loại giấy tờ nhận dạng mới, không ảnh hưởng đến mối quan hệ với New Zealand, có khả năng được cân nhắc thay cho ý tưởng hộ chiếu và quốc tịch riêng.
Thủ tướng Mark Brown cho biết việc có thể nhận diện bản thân là một người Cook Island ngày càng trở nên quan trọng đối với quốc gia này.
“Phong trào phục hưng văn hóa, ngôn ngữ, nghệ thuật, thể thao và truyền thống Polynesia đang củng cố mong muốn của người dân chúng tôi trong việc khẳng định danh tính là người Cook Island.”
Theo 1news.co.nz – Noo Thuyen